iroko
Iroko , teak’in kullanım alanlarının çoğunu paylaşır! Doğu ve batı Afrika’da yetişen iroko ağacnın bilinen iki türü vardır. Chlorophora excelsa neredeyse tropikal Afrika pareleli enleminin her yerinde bulunur. Chlorophora regia ise boy olarak daha kısa ve daha az serttir ve batı Afrikada Gambia’dan Gana’ya kadar bulunur.
Iroko, teak benzer birçok kullanım alanına sahiptir. Hatta bazan teakin yedeği olarak kullanılır. Her ne kadar iroko ağacı doğru teak ağacı değilse de Tectona grandis dediğimiz cins bazan Afrika teaki veya Nijerya teaki olarak adlandırılır.
Resimli Ahşap Ansiklopedisi ( The Illustrated Encyclopedia of Trees) iroko ağacının, teak ağacının yerine kullanılmasının uygun olup olmadığını tartışıyor. Teak ağacı fiyatının yüksek olması uluslararası markette talep edilen hacmin artmasından dolayı insanları alternatif benzer ağaç cinslerinin keşfedilmesine yöneltti. Uzun bir süre boyunca ithalatçılar yeni bir ahşap cinsini teakin yerine bulmaya çalıştılar. Böylece araştırma merkezlerinde yeni cinsleri test ederek kendi isimleri ile pazara sunmuş oldular. İroko ağacı yıllar boyunca uluslarası pazarda Batı Afrika teaki olarak satıldı fakat şimdilerde ise kendi adı ve özellikleri ile ahşap sektöründe yerini almaktadır.
Iroko ağacının kullanımı arasında gemi ve bot yapımı, iç ve dış dekorasyon, iroko mobilya yapımında, gardrop ve oyma işleri vardır. Plywood yapımında ve dekoratif kaplama yapımında kullanılır. Iroko yapısı itibari ile demiryollarında, bağlama kirişlerinde, denizcilik işlerinde kullanılır.İroko bunların yanında iç alanlarda ve yer döşemesi parke olarak kullanılır.
Iroko ağacnın rengi altın portakal renginden açık kahve rengine ve doygun altın kahve rengi gibi renklerde çeşitlilik gösterir. İroko ağacı kabuk altı sap kısımlarda solgun sarı , öze doğru ise koyulaşarak teak’ e benzer kahverengini alır. Gölgede zamanla rengi koyulaşır ve güneşli ortamlarda rengi solar beyazlaşır. Uzmanlar iroko’ nun açık havada ağardığı gerçeğini söylerler ve güneşin irokoyu teakin yedeği olarak bot yapımında ve dış mekan alanlarına kullanımının uygun olduğunu söylerler. Iroko ahşabının damarları genellikle birbirine bağlıdır fakat bazan düzensiz büyük desenlerde damarlarda vardır. İroko ağacı kalsiyum karbonat maddesi içerebilir bu maddeye taş diyebiliriz. Eğer iroko ağacı kalsiyum karbonat içeriyorsa bunlar genelde etrafındaki koyu alanlarla farkedilebilir. Bu taşlar serttir ve kesim sırasında aletleri ve makinelere hasar verebilir. Uzmanlar iroko ağacının kesimi sırasında bilenmiş ve sertleştirilmiş testere kullanımını tavsiye ediyorlar.
Teak ağacı için iyi bir alternatiftir.
Ağaç ansiklopedisine ( The Encyclopedia of Wood) göre iroko, teak ağacına göre teakin yağlı yapısından eksik bir malzemedir. Buna rağmen genede teak ağacının yedeği olacak kadar özelliğe sahibidir. Ioko, teak ağacına göre daha serttir fakat daha zayıftır. Kullanım alanları arasında bahçe ve parklarda masa sandalye ve bank gibi ürünlerde ortak kullanıma sahiptirler. Iroko ağacı tezgahlarda, su boşaltım tezgahlarında , laboratuvar bank üstlerinde, suya dayanıklı olması nedeni ile tercih edilir.
Teak’in diğer yedek ağac cinsleri Cordia alliodora ve Pericopsis elata’dır . Teak ağacı plantasyonlarda verimli yetişebilirken, iroko aynı verimi gösterememektedir.
ÇALIŞMA ZORLUKLARI
Iroko ağacı çalışanlara bazı sağlık sorunları yaratabilir. Nemli iroko ağacına ve iroko talaşına maruz kalmak dermatit hastalığına yakalanmaya sebep olabilir. Planya makinelerinden çıkan toz deride ve genizde kaşıntıya neden olur ve bu özellikle tehlikeli biçimde astıma neden olur.
Iroko ağacının kabuk altında kalan sap kısmı böcek saldırılarına karşı savunmasızdır özellikle toz böceklerine karşı. Fakat öz odun çok dayanıklı ve sağlamdır. Iroko ağacının öz odunu koruyucu kimyasallara karşı direniş gösterir, öz odun yine işlenebilir. Iroko ağacında taşın varlığı dış ortamlarda kullanımlarda sorun yaratabilir fakat iroko ahşabı birçok alet ve makine ile kolayca işlenebilir. Ahşabın damarlarında kesimlerde parçalanma kırılma sorunu yaşamamak için kesim açısı 15 dereceye azaltılması tavsiye olunur. İroko ağacı çivi ve vida mukavemeti çok iyidir. Iroko ağacı ile yapılan işlerde bitişler çok güzeldir fakat uzmanlar genede boşluk kısımlarının doldurulmasını tavsiye eder. Iroko kerestesi yeterince hızlı ve sorunsuz kurutulur fakat bazan kıymıklar oluşur. Iroko kerestesinin servis montaj kısmında hareket ve eğilme olasılıkları çok azdır.
Not: Iroko ağacı yaşken kesildiği zaman, gövde reçine sızıntıları ile kesilen bölgeyi kaplar ve sertleşir.Bu madde cam gibi bir yüzey oluşturu ve çürümeyi engeller.
FAMİLYA İSMİ
Moraceae Familyasından Chlorophora excelsa ve Chlorophora regia .
GENEL İSİMLER
Iroko, kambala, mvule, mvulu, odum, tule, intule, moreira, ireme, framere, band, semli, mandji, abang, rokko, oroko
BOY / AĞIRLIK
İroko ağacının boyu 48- 50 metreye kadar çıkabilirken, çapı 2.5-3 metreye kadar çıkabilir.
ÖZELLİKLERİ
Iroko ağacı hızlı ve güzel kurur. Iroko agacı çoğu makine ve el aleti ile kolayca işlenir. Kalsium karbonatın “taş” kerestedeki varlığı kesimlerde yüzeylerde aşınmaya neden olur. Uzmanlar azaltılmış kesim açıları ile irokonun damarlarından kopmasına parçalanmasına engel oluyor. Iroko kerestesinin kokusu yoktur fakat yaş talaş ve yaş odunu işçilerde dermatit hastalığına neden olur.Iroko kerestesinin özü çok dayanıklıdır. Iroko kerestesi yumuşak bükülme oranlarına sahiptir ve iroko ağacı eğme bükme işlemlerinde kullanılmaya uygun değildir..